انواع لک‌های پوستی: راهنمای جامع از علت تا درمان
لک‌های پوستی یکی از شایع‌ترین مشکلات پوستی هستند که می‌توانند به دلایل مختلفی ایجاد شوند. در این مقاله جامع، انواع لک‌ها، علل ایجاد، روش‌های درمان و مراقبت‌های مورد نیاز را بررسی خواهیم کرد. این اطلاعات با هدف ارتقای آگاهی شما و کمک به انتخاب بهترین روش درمانی، توسط تیم علمی دکتر سلیمی گردآوری شده است.
لک چیست؟
لک پوستی به تغییر رنگ موضعی پوست نسبت به رنگ طبیعی آن اطلاق می‌شود. این تغییر رنگ میتواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله افزایش یا کاهش تولید رنگدانه پوستی (ملانین)، التهاب، آسیب‌های پوستی یا بیماری‌های زمینه‌ای باشد. لک‌ها از نظر اندازه، شکل، رنگ و عمق متفاوت هستند و می‌توانند در هر قسمتی از بدن ظاهر شوند.
دسته‌بندی کلی لک‌ها
لک‌های پوستی را می‌توان بر اساس معیارهای مختلفی دسته‌بندی کرد:
1. بر اساس عمق
- لک‌های سطحی (اپیدرمی): این لک‌ها در لایه بالایی پوست (اپیدرم) قرار دارند و معمولاً به رنگ قهوه‌ای روشن یا تیره هستند. به دلیل سطحی بودن، اغلب به درمان‌های موضعی و کرم ها پاسخ خوبی می‌دهند.
- لک‌های عمقی (درمی): این لک‌ها در لایه میانی پوست (درم) قرار دارند و معمولاً به رنگ خاکستری، آبی یا قهوه‌ای مایل به خاکستری هستند. درمان این نوع لک‌ها دشوارتر است و ممکن است به لیزر یا سایر روش‌های تهاجمی نیاز باشد.
- لک‌های مختلط: این لک‌ها ترکیبی از لک‌های سطحی و عمقی هستند و نیاز به درمان‌های ترکیبی دارند.
2. بر اساس رنگ
- لک‌های تیره (هیپرپیگمانتاسیون): این لک‌ها ناشی از افزایش تولید ملانین هستند و می‌توانند به رنگ قهوه‌ای روشن، قهوه‌ای تیره یا سیاه باشند.
- لک‌های روشن (هیپوپیگمانتاسیون): این لک‌ها ناشی از کاهش تولید ملانین هستند و می‌توانند به رنگ سفید یا صورتی روشن باشند. این نوع لک ها معمولا خود ایمنی هستند اما گاهی نیز به دنبال التهاب و آسیب رخ میدهد.
- لک‌های قرمز (اریتم): این لک‌ها ناشی از التهاب یا افزایش جریان خون در پوست هستند و معمولاً با قرمزی و التهاب همراه هستند.
3. بر اساس علت ایجاد
- لک‌های ناشی از افزایش تولید ملانین: این لک‌ها شایع‌ترین نوع لک هستند و شامل ملاسما، کک و مک، لنتیگو و PIH (هیپرپیگمانتاسیون پس از التهاب) می‌شوند.
- لک‌های ناشی از التهاب: این لک‌ها معمولاً پس از آسیب‌های پوستی مانند آکنه، اگزما، پسوریازیس یا سوختگی ایجاد می‌شوند.
- لک‌های ناشی از داروها و بیماری‌های سیستمیک: برخی داروها و بیماری‌های زمینه‌ای می‌توانند باعث ایجاد لک‌های پوستی شوند.
- لک‌های ناشی از عوامل ژنتیکی: برخی لک‌ها، مانند کک و مک، به صورت ژنتیکی به ارث می‌رسند.
در ادامه این مقاله، به بررسی دقیق‌تر هر یک از این دسته‌ها و روش‌های درمان آن‌ها خواهیم پرداخت.
لک‌های ناشی از افزایش تولید ملانین1: ملاسما
ملاسما، یک اختلال شایع پوستی است که باعث ایجاد لک‌های قهوه‌ای یا خاکستری مایل به قهوه‌ای روی صورت، به ویژه روی گونه‌ها، پیشانی، بینی و چانه می‌شود. این لک‌ها معمولاً متقارن هستند. ملاسما در دوران بارداری و به دنبال تغییرات هورمونی شایع تر است و به آن ماسک بارداری یا کلوآسما گفته می شود.
علت ملاسما
علت دقیق ملاسما هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما عوامل زیر در ایجاد آن نقش دارند:
- هورمون‌ها: تغییرات هورمونی، به ویژه در دوران بارداری، مصرف قرص‌های ضد بارداری و درمان‌های جایگزینی هورمون، از عوامل اصلی ایجاد ملاسما هستند.
- قرار گرفتن در معرض نور خورشید: اشعه ماوراء بنفش خورشید باعث تحریک تولید ملانین در پوست می‌شود و میتواند ملاسما را تشدید کند.
- ژنتیک: سابقه خانوادگی ملاسما احتمال ابتلا به آن را افزایش میدهد.
- محصولات مراقبت از پوست: برخی محصولات آرایشی و بهداشتی می‌توانند باعث تحریک پوست و ایجاد ملاسما شوند.
انواع ملاسما
ملاسما بر اساس عمق لک‌ها به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود:
- اپیدرمی: در این نوع، لک‌ها در لایه اپیدرم پوست قرار دارند و به درمان‌های موضعی پاسخ بهتری می‌دهند. رنگ این لک‌ها معمولاً قهوه‌ای روشن است و حاشیه مشخصی دارند.
- درمی: در این نوع، لک‌ها در لایه درم پوست قرار دارند و درمان آن‌ها دشوارتر است. رنگ این لک‌ها معمولاً قهوه‌ای مایل به آبی یا خاکستری است و حاشیه نامشخصی دارند.
- مختلط: در این نوع، لک‌ها هم در لایه اپیدرم و هم در لایه درم پوست قرار دارند.
روش‌های درمان ملاسما
درمان ملاسما میتواند چالش‌برانگیز باشد و نیاز به صبر و مداومت دارد. روش‌های مختلفی برای درمان ملاسما وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- کرم‌های موضعی: کرم‌های حاوی هیدروکینون، ترتینوئین، اسید آزلائیک، کوجیک اسید و ویتامین C می‌توانند به روشن شدن لک‌ها کمک کنند. این کرم‌ها باید طبق دستور پزشک و به طور منظم استفاده شوند. کرم های موجود معمولا ترکیبی از این مواد را با دوزهای مختلف دارند.
- لایه برداری شیمیایی: لایه برداری با استفاده از اسیدهای مختلف مانند گلیکولیک اسید، سالیسیلیک اسید و لاکتیک اسید میتواند به حذف لایه سطحی پوست و روشن شدن لک‌ها کمک کند.
- میکرونیدلینگ: این روش با ایجاد سوراخ‌های ریز در پوست، باعث تحریک تولید کلاژن و الاستین می‌شود و میتواند به بهبود ملاسما کمک کند. اگر مراقبت های بعد از این روش به خوبی انجام نشود خود میتواند باعث لک شود.
- لیزر: لیزرهای مختلفی برای درمان ملاسما استفاده می‌شوند، از جمله لیزر کیوسوئیچ، لیزر فراکشنال و ... لیزر میتواند به تخریب ملانین‌های اضافی در پوست کمک کند.
- مزوتراپی: تزریق مواد روشن کننده پوست به لایه میانی پوست (مزودرم) میتواند به بهبود ملاسما کمک کند.
پاسخ‌دهی به درمان
پاسخ‌دهی به درمان ملاسما به عوامل مختلفی از جمله نوع ملاسما، شدت لک‌ها، روش درمان و رعایت مراقبت‌های بعد از درمان بستگی دارد. ملاسما اپیدرمی معمولاً به درمان‌های موضعی پاسخ بهتری میدهد، در حالی که ملاسما درمی ممکن است نیاز به روش‌های تهاجمی‌تر مانند لیزر داشته باشد.
مدت زمان درمان
مدت زمان درمان ملاسما نیز به عوامل مختلفی بستگی دارد. معمولاً برای مشاهده نتایج قابل توجه، نیاز به چند ماه درمان مداوم است.بعضی دارو ها نیاز به قطع تدریجی دارند و پس از بهبود لک‌ها، استفاده از کرم‌های نگهدارنده و محافظت از پوست در برابر نور خورشید برای جلوگیری از بازگشت ملاسما ضروری است.
مراقبت‌های مورد نیاز در منزل
مراقبت‌های خانگی نقش مهمی در درمان و پیشگیری از ملاسما دارند. این مراقبت‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
- استفاده از ضد آفتاب: استفاده روزانه از ضد آفتاب با SPF 30 یا بالاتر، حتی در روزهای ابری، برای محافظت از پوست در برابر اشعه ماوراء بنفش خورشید ضروری است. ضد آفتاب باید هر دو ساعت یک بار تجدید شود.
- استفاده از کلاه و عینک آفتابی: پوشیدن کلاه و عینک آفتابی در هنگام قرار گرفتن در معرض نور خورشید میتواند به محافظت از پوست صورت و چشم‌ها کمک کند.
- اجتناب از قرار گرفتن در معرض نور خورشید در ساعات اوج: سعی کنید در ساعات اوج تابش نور خورشید (بین ساعت 10 صبح تا 4 بعد از ظهر) از قرار گرفتن در معرض نور خورشید خودداری کنید. در صورت قرار گرفتن در خارج از محیط های بسته حتما علاوه بر استفاده از ضد آفتاب از کلاه های لبه دار یا چتر استفاده کنید.
- استفاده از محصولات مراقبت از پوست ملایم: از استفاده از محصولات مراقبت از پوست خشن و تحریک کننده که می‌توانند باعث التهاب پوست و تشدید ملاسما شوند، خودداری کنید.
- مرطوب نگه داشتن پوست: استفاده از مرطوب کننده مناسب میتواند به حفظ رطوبت پوست و جلوگیری از تحریک آن کمک کند.
عوامل تشدید کننده
عوامل زیر می‌توانند ملاسما را تشدید کنند:
- قرار گرفتن در معرض نور خورشید
- تغییرات هورمونی
- استفاده از محصولات آرایشی و بهداشتی تحریک کننده
- استرس
- گرما
با رعایت مراقبت‌های لازم و مشورت با پزشک متخصص، می‌توان ملاسما را کنترل و بهبود بخشید.
لک‌های ناشی از افزایش تولید ملانین2: کک و مک
کک و مک (Freckles) لکه‌های کوچک، مسطح و قهوه‌ای رنگی هستند که معمولاً روی پوست افراد با پوست روشن ظاهر می‌شوند. این لک‌ها بیشتر در مناطقی که در معرض نور خورشید قرار دارند، مانند صورت، گردن، شانه‌ها و بازوها دیده می‌شوند.
علت کک و مک
علت اصلی ایجاد کک و مک، قرار گرفتن در معرض نور خورشید است. اشعه ماوراء بنفش خورشید باعث تحریک سلول‌های ملانوسیت در پوست می‌شود که مسئول تولید ملانین (رنگدانه پوست) هستند. در افراد مستعد، این تحریک باعث افزایش تولید ملانین در نقاط خاصی از پوست و ایجاد کک و مک می‌شود. ژنتیک نیز نقش مهمی در ایجاد کک و مک دارد. افرادی که والدینشان کک و مک دارند، احتمال بیشتری دارد که خودشان نیز به آن مبتلا شوند.
روش‌های درمان کک و مک
اگرچه کک و مک بی‌ضرر است و نیازی به درمان ندارد، اما برخی افراد به دلایل زیبایی تمایل به کاهش یا از بین بردن آن‌ها دارند. روش‌های مختلفی برای درمان کک و مک وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- محافظت در برابر نور خورشید: مهم‌ترین قدم در درمان کک و مک، محافظت از پوست در برابر نور خورشید است. استفاده روزانه از ضد آفتاب با SPF 30 یا بالاتر، پوشیدن کلاه لبه دار و لباس‌های محافظ و اجتناب از قرار گرفتن در معرض نور خورشید در ساعات اوج تابش، میتواند به جلوگیری از ایجاد کک و مک جدید و کاهش رنگ کک و مک‌های موجود کمک کند.
- کرم‌های موضعی: کرم‌های حاوی هیدروکینون، ترتینوئین، کوجیک اسید و آربوتین می‌توانند به روشن شدن کک و مک‌ها کمک کنند. این کرم‌ها باید طبق دستور پزشک و به طور منظم استفاده شوند.
- لایه برداری شیمیایی: لایه برداری با استفاده از اسیدهای مختلف مانند گلیکولیک اسید و سالیسیلیک اسید میتواند به حذف لایه سطحی پوست و روشن شدن کک و مک‌ها کمک کند.
- لیزر: لیزرهای مختلفی مانند لیزر کیوسوئیچ و لیزر IPL برای درمان کک و مک استفاده می‌شوند. این لیزرها می‌توانند به تخریب ملانین‌های اضافی در پوست کمک کنند.
- کرایوتراپی (فریز): در این روش، از نیتروژن مایع برای انجماد و از بین بردن سلول‌های رنگدانه‌دار استفاده می‌شود.
پاسخ‌دهی به درمان
پاسخ‌دهی به درمان کک و مک به عوامل مختلفی از جمله نوع پوست، شدت کک و مک‌ها و روش درمان بستگی دارد. برخی از افراد به درمان‌های موضعی پاسخ خوبی می‌دهند، در حالی که برخی دیگر ممکن است به روش‌های تهاجمی‌تری مانند لیزر نیاز داشته باشند. مهم است که با پزشک متخصص مشورت کنید تا بهترین روش درمانی برای شما انتخاب شود.
مدت زمان درمان
مدت زمان درمان کک و مک نیز به عوامل مختلفی بستگی دارد. معمولاً برای مشاهده نتایج قابل توجه، نیاز به چند هفته یا چند ماه درمان مداوم است. پس از بهبود کک و مک‌ها، استفاده از کرم‌های نگهدارنده و محافظت از پوست در برابر نور خورشید برای جلوگیری از بازگشت آن‌ها ضروری است.
مراقبت‌های مورد نیاز در منزل
مراقبت‌های خانگی نقش مهمی در درمان و پیشگیری از کک و مک دارند. این مراقبت‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
- استفاده از ضد آفتاب
- استفاده از کلاه و عینک آفتابی
- اجتناب از قرار گرفتن در معرض نور خورشید در ساعات اوج
- استفاده از محصولات مراقبت از پوست ملایم
- مرطوب نگه داشتن پوست
عوامل تشدید کننده
عامل اصلی تشدید کننده کک و مک، قرار گرفتن در معرض نور خورشید است. عوامل دیگری مانند تغییرات هورمونی و برخی داروها نیز می‌توانند در تشدید کک و مک نقش داشته باشند.
لک‌های ناشی از افزایش تولید ملانین3: لنتیگو
لنتیگو (Lentigo) لکه‌های قهوه‌ای رنگی هستند که روی پوست ظاهر می‌شوند. این لکه‌ها شبیه کک و مک هستند، اما بزرگتر و تیره‌تر هستند و معمولاً حاشیه مشخص‌تری دارند. لنتیگو میتواند در هر سنی ایجاد شود، اما بیشتر در افراد مسن دیده می‌شود. به همین دلیل، به آن‌ها لکه‌های پیری (age spots) نیز گفته می‌شود. اسم دیگر این ضایعات لک های کبدی (Liver spots) است که به اشتباه رایج شده است چون این ضایعات هیچ ربطی به کبد و مشکلات کبدی ندارند.
علت لنتیگو
علت اصلی ایجاد لنتیگو، قرار گرفتن در معرض نور خورشید است. اشعه ماوراء بنفش خورشید باعث تحریک سلول‌های ملانوسیت در پوست می‌شود و منجر به افزایش تولید ملانین و ایجاد لنتیگو می‌شود. استفاده از سولاریوم نیز میتواند خطر ابتلا به لنتیگو را افزایش دهد. عوامل ژنتیکی نیز در ایجاد لنتیگو نقش دارند. این ضایعات در افراد مسنی که دارای شغل در محل غیر سرپوشیده بوده اند مثل کشاورزان شایع تر است.
انواع لنتیگو
- لنتیگو سیمپلکس: این نوع لنتیگو معمولاً در دوران کودکی یا نوجوانی ظاهر می‌شود و ارتباطی با قرار گرفتن در معرض نور خورشید ندارد.
- لنتیگو سولار (لکه‌های پیری): این نوع لنتیگو در اثر قرار گرفتن طولانی مدت در معرض نور خورشید ایجاد می‌شود و بیشتر در افراد مسن دیده می‌شود.
- لنتیگو ناشی از PUVA: این نوع لنتیگو در اثر درمان پسوریازیس با PUVA (پسورالن و اشعه ماوراء بنفش A) ایجاد می‌شود.
روش‌های درمان لنتیگو
درمان لنتیگو مشابه درمان کک و مک است و شامل موارد زیر می‌شود:
- محافظت در برابر نور خورشید
- کرم‌های موضعی
- لایه برداری شیمیایی
- لیزر
- کرایوتراپی
پاسخ‌دهی به درمان، مدت زمان درمان، مراقبت‌های مورد نیاز در منزل و عوامل تشدید کننده
این موارد نیز مشابه کک و مک هستند. محافظت در برابر نور خورشید اساسی‌ترین اقدام در پیشگیری و درمان لنتیگو و کک و مک است.
لک‌های ناشی از التهاب (PIH)
هیپرپیگمانتاسیون پس از التهاب (PIH) نوعی تغییر رنگ پوست است که پس از التهاب یا آسیب پوستی ایجاد می‌شود. این لک‌ها معمولاً به صورت لکه‌های قهوه‌ای یا تیره در محل التهاب ظاهر می‌شوند و می‌توانند در هر نوع پوستی رخ دهند، اما در افراد با پوست تیره شایع‌تر هستند.
علت PIH
PIH در اثر افزایش تولید ملانین پس از التهاب ایجاد می‌شود. التهاب میتواند ناشی از عوامل مختلفی باشد، از جمله:
- آکنه: آکنه شایع‌ترین علت PIH است.
- اگزما: اگزما یک بیماری پوستی التهابی است که میتواند باعث خارش، قرمزی و پوسته پوسته شدن پوست شود.
- پسوریازیس: پسوریازیس یک بیماری خودایمنی است که باعث ایجاد لکه‌های ضخیم، قرمز و پوسته پوسته روی پوست می‌شود.
- سوختگی: سوختگی‌های ناشی از نور خورشید، گرما یا مواد شیمیایی می‌توانند باعث PIH شوند.
- جراحات پوستی: بریدگی‌ها، خراشیدگی‌ها و سایر جراحات پوستی می‌توانند باعث PIH شوند.
- لیزر و سایر روش‌های درمانی پوستی: برخی از روش‌های درمانی پوستی مانند لیزر و لایه برداری شیمیایی می‌توانند باعث التهاب پوست و ایجاد PIH شوند.
انواع PIH
PIH بر اساس عمق لک‌ها به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:
- اپیدرمی: در این نوع، ملانین در لایه اپیدرم پوست تجمع می‌یابد. لکه‌های اپیدرمی معمولاً به رنگ قهوه‌ای روشن هستند و به درمان‌های موضعی پاسخ بهتری می‌دهند.
- درمی: در این نوع، ملانین در لایه درم پوست تجمع می‌یابد. لکه‌های درمی معمولاً به رنگ قهوه‌ای تیره یا خاکستری هستند و درمان آن‌ها دشوارتر است.
روش‌های درمان PIH
درمان PIH میتواند زمان‌بر باشد و نیاز به صبر و مداومت دارد. روش‌های مختلفی برای درمان PIH وجود داردمثل کرم‌های موضعی،لایه برداری شیمیایی، میکرونیدلینگ و لیزر.
پاسخ‌دهی به درمان
پاسخ‌دهی به درمان PIH به عوامل مختلفی از جمله نوع پوست، عمق لک‌ها، روش درمان و رعایت مراقبت‌های بعد از درمان بستگی دارد. PIH اپیدرمی معمولاً به درمان‌های موضعی پاسخ بهتری میدهد، در حالی که PIH درمی ممکن است نیاز به روش‌های تهاجمی‌تر مانند لیزر داشته باشد.
مدت زمان درمان
مدت زمان درمان PIH نیز به عوامل مختلفی بستگی دارد. معمولاً برای مشاهده نتایج قابل توجه، نیاز به چند ماه درمان مداوم است. پس از بهبود لک‌ها، استفاده از کرم‌های نگهدارنده و محافظت از پوست در برابر نور خورشید برای جلوگیری از بازگشت PIH ضروری است.
مراقبت‌های مورد نیاز در منزل
مراقبت‌های خانگی نقش مهمی در درمان و پیشگیری از PIH دارند. این مراقبت‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
- استفاده از ضد آفتاب
- اجتناب از دستکاری و کندن جوش‌ها و زخم‌ها
- استفاده از محصولات مراقبت از پوست ملایم
- مرطوب نگه داشتن پوست
عوامل تشدید کننده
عوامل زیر می‌توانند PIH را تشدید کنند:
- قرار گرفتن در معرض نور خورشید
- دستکاری و کندن جوش‌ها و زخم‌ها
- استفاده از محصولات آرایشی و بهداشتی تحریک کننده
لک‌های ناشی از داروها و بیماری‌های سیستمیک
برخی داروها و بیماری‌های سیستمیک می‌توانند باعث ایجاد لک‌های پوستی شوند. این لک‌ها معمولاً به صورت لکه‌های تیره یا روشن در مناطق مختلف بدن ظاهر می‌شوند.
داروهای ایجاد کننده لک
برخی از داروهایی که می‌توانند باعث ایجاد لک‌های پوستی شوند عبارتند از:
- داروهای ضد مالاریا
- داروهای ضد جنون
- داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)
- بعضی آنتی بیوتیک‌ها مثل مینوسیکلین
- داروهای شیمی درمانی
بیماری‌های سیستمیک ایجاد کننده لک
برخی از بیماری‌های سیستمیک که می‌توانند باعث ایجاد لک‌های پوستی شوند عبارتند از:
- بیماری آدیسون
- هموکروماتوز
- بیماری‌های کبدی
- بیماری‌های تیروئید
در صورت مشاهده هرگونه لک پوستی جدید، به پزشک متخصص پوست مراجعه کنید تا علت آن مشخص شود و درمان مناسب تجویز گردد. در مواردی که لک‌ها ناشی از داروها یا بیماری‌های سیستمیک هستند، لازم است به پزشک متخصص مربوطه نیز مراجعه شود. در کلینیک زیبایی دکتر امیر سلیمی درمان انواع لک ها با روش های متنوع با توجه به نوع لک صورت می پذیرد.
دیدگاه خود را بنویسید